Ton Vissers, projectleider bouw bij Avans Hogeschool staat voor een nieuwe uitdaging. De voormalige kunstacademie aan de Onderwijsboulevard in Den Bosch gaat plaatsmaken voor een duurzaam en circulair schoolgebouw van 25.000 vierkante meter. Voor het formuleren van de ambities volgden Vissers en zijn directe collega’s het valuecasetraject van Kantoor vol Energie. “De volgende stap is nu dat we ons door de markt laten verrassen.”

Het gesprek met Ton Vissers heeft plaats in het flink gerenoveerde Xplora van Avans Hogeschool aan de Onderwijsboulevard. In twee jaar tijd is het gebouw ingrijpend vernieuwd en verduurzaamd. Nu deze klus geklaard is richt Avans haar pijlen op de voormalige kunstacademie aan de overkant. Ooit is dit pand gebouwd voor de schrijfmachinefabrikant Remington, die hier tot het faillissement in 1981 gevestigd was.

“We hebben het gebouw inmiddels al heel wat keren opgepimpt”, zegt Vissers terwijl hij zijn blik over het pand laat gaan. “Maar als je het hebt over duurzaamheid en energie nul, dan is het niet meer te doen. De constructie is zo licht dat wanneer er bij wijze van spreken één straal zon is, de temperatuur binnen direct de veertig graden aantikt. In de winter stook je eigenlijk voor buiten. Het aanpakken van de gevel en het dakpakket om het gebouw energieneutraal te maken zal niet kunnen omdat de constructie dat niet kan dragen.

Dus wat blijft er over als je zo’n gebouw gaat upgraden? Dat zou echt een desinvestering zijn. We hebben er serieus naar gekeken om het her te bestemmen. We gaan het netjes slopen en wellicht nog materiaal hergebruiken. Misschien kan er nog iets met het staal of de betonvloer die erin zit gebeuren. Maar dat is straks aan het consortium die op de vragen die we daarover hebben de beste antwoorden kunnen geven.”

2030 Circulaire bedrijfsvoering

Avans Hogeschool heeft de vernieuwing van het pand ingebracht binnen het Den Bossche programma Gebouw vol Energie, dat door Kantoor vol Energie wordt ondersteund. “Binnen Avans hebben we een ambitiebeleid geformuleerd dat we in 2030 een circulaire bedrijfsvoering willen hebben. Huisvesting is daar een belangrijk onderdeel van en zeker wanneer je het grootste gebouw van Avans gaat bouwen dan is het goed om die verbinding te maken. Duurzaamheid en circulariteit zijn straks ook belangrijke onderdelen van de uitvraag aan de markt.”

Om de juiste uitvraag te kunnen stellen hebben Vissers en zijn collega’s het valuecasetraject van Kantoor vol Energie doorlopen. Lachend: “Er was wel een breekijzer nodig om ons los te wrikken van het traditionele denken. In het verleden schreven wij in een bestek tot in de kleinste details wat voor radiator we wilden hebben.

Tijdens de valuecasebijeenkomsten is ons geleerd dat los te laten. ‘Wat wil je nou dat dat ding doet?’ Ja, die radiator moet ervoor zorgen dat het hier 21 graden wordt. ‘Dan schrijf je dat toch op?’” Vissers kijkt weer even naar buiten en zegt na een korte stilte: “Die manier van denken is echt heel lastig.

Of er lagen duizend ansichtkaarten op tafel en dan moest je er één uitpikken waarvan je vindt dat die een associatie heeft met het gebouw dat je voor ogen hebt. Dan merk je dus ook dat er binnen zo’n groep hele andere belevingen zijn. Ik vond het een heel boeiend traject, maar we hebben daar wel acht sessies voor nodig gehad. We moesten eerst divergeren en toen we alle fundamenten zo’n beetje kwijt waren, zijn we weer gaan configureren.”

Planning

Het gevolgde traject heeft wel tot gevolg gehad dat de planning voor de nieuwbouw flink moest worden aangepast. “Het duurt nu wat langer. De eerste fase moet in 2021 worden opgeleverd, maar dat is niet erg. Willen wij die duurzaamheidsambities namelijk echt serieus nemen en in 2030 circulair zijn, dan hebben we niets aan alleen maar goede bedoelingen. Dan is er geen ruimte meer voor vrijblijvendheid. We krijgen nu de kans om een heel groot bouwproject echt goed in de steigers te zetten. Daar moet je goed over nadenken en de tijd voor nemen.”

Wat inmiddels vaststaat is dat Avans Hogeschool koerst op het sluiten van een design, build en maintenance contract met een marktpartij of een coalitie van marktpartijen. “We hebben best veel kennis in huis. Maar in dit geval vinden we dat de markt van duurzaamheid en circulariteit zo ingewikkeld en complex is, dat wij niet kunnen overzien wat er allemaal mogelijk is. We voelen ons early adopters, maar we zijn geen innovaters. Met andere woorden, we willen best vooraan meelopen, maar we kunnen het niet zelf uitvinden.”

Flexibel

Hij geeft als voorbeeld dat één van de ambities is dat de nieuwbouw flexibel moet zijn. Zo moet het gebouw straks op macroniveau partieel afstootbaar zijn. “Nu gaat het met Avans heel goed maar er komt misschien een periode dat we minder studenten hebben. We bouwen een complex van 25.000 vierkante meter voor dertig tot veertig jaar. Maar het kan zo zijn, dat we over tien jaar nog maar 10.000 vierkante meter nodig hebben. Dat betekent dat we een deel van het gebouw op macroniveau moeten kunnen afstoten.”

Maar Vissers wil ook op mesoniveau flexibel zijn. “Daarmee bedoel ik dat de binnenzijde elke drie of vier jaar kan worden aangepast aan hoe het onderwijs op dat moment wordt gegeven. Dus een verschuiving van bijvoorbeeld klaslokalen naar meer praktijkruimtes of vice versa. Het kan ook best zijn dat door digitalisering en virtual reality er straks binnen de school een heel andere behoefte aan ruimtes ontstaat. Het gebouw moet daar wel in mee kunnen bewegen.” Dat vergt in zijn visie een systeem waarbij de ruimtes simpel kunnen worden heringericht zonder dat de boel ingrijpend moet worden gesloopt.

“Dus infrastructuur, zonering, verwarming en elektriciteit moeten dusdanig zijn, dat die de mogelijkheden om de ruimte aan de eisen van gebruik aan te passen niet belemmeren. Je doet het niet goed als bijvoorbeeld luchtbehandelingskanalen moeten worden vervangen omdat wat nu nog kantoor is een leslokaal moet worden. Daar moet dus aan de voorkant heel goed over worden nagedacht. Op het gebied van duurzaamheid vergt dat oplossingen die wij in elk geval hier niet kunnen bedenken. Daar hebben we dus echt de markt voor nodig. ”

Lichtsysteem

Zeker omdat hij het gevoel heeft dat er dusdanig veel ontwikkelingen zijn waar hij nu nog geen weet van heeft. Zo werd hij onlangs geconfronteerd met een intelligent lichtsysteem dat standaard 100 lux geeft. “Op het moment dat iemand in het lokaal komt, schaalt de lamp boven de werkplek automatisch naar 300 lux. En als je meer wilt, dan kan je via de app op de telefoon de lamp feller laten branden. Door dat systeem bespaar je 40 procent op je energiekosten voor je verlichting. Daar word ik heel vrolijk van. Juist om dat soort aspecten heb je de markt nodig. Daarom doen we aan de voorkant op ambitie en prestatieniveau een uitvraag en daar moet de markt antwoord op geven. We gaan ons laten verrassen en dat vinden we hartstikke spannend.”