Wytze Kuijper, programmamaker bij Kantoor vol Energie voelt en ziet telkens weer de worsteling die bedrijven en organisaties doormaken wanneer ze hun kantoor willen verduurzamen. “Dromen is een mindset. Het dromen gaat mensen makkelijk af en daar kun je ze ook eenvoudig heenbrengen, maar wat je meestal merkt is dat er toch een drempel is om het echt te doen.” Tegelijkertijd is volgens Kuijper het kantelpunt wel bereikt. “Het besef dat er iets moet gebeuren begint enorm toe te nemen.”

Wytze Kuijper, aanjager van De Nieuwe Norm en de valuecase, heeft al tal van masterclasses en workshops gegeven. Inmiddels kent hij zijn pappenheimers wel omdat ze telkens dezelfde fases doorlopen. “Wat je merkt is dat mensen beginnen met te zeggen ‘het kan niet’ omdat ze het niet kennen. Vervolgens vragen ze of je het kunt onderbouwen. En als je het hebt onderbouwd dan is het ‘wie doet het dan al?’.” Volgens Kuijper verleggen bedrijven en organisaties die met hun vastgoed aan de gang willen telkens de besluitvorming.

Wat we met de valuecasebenadering doen is dat we aan meerdere knoppen tegelijk draaien.

Hij begrijpt het ergens wel. Het formuleren van wat je nu met het kantoorpand wilt, de financiering van de vernieuwing en het uiteindelijk uitvragen op prestatie is nu eenmaal een omslag van denken. “Wat in de regel altijd het hardst terugslaat is dat de persoon of het team dat met de transitie bezig is onvoldoende dekking vanuit de organisatie krijgt. En dan gaat het feitelijk niet alleen over een project, maar hebben we het ook over cultuur en gedrag.

In dat proces zit een hele systeemwereld rond de opgave, zo zijn we het gewend om te doen, zo richten we dat in, zo zijn we georganiseerd. En wat we met de valuecasebenadering doen is dat we aan meerdere knoppen tegelijk draaien.” Wytze neemt een slok van zijn koffie en er verschijnt een glimlach op zijn gezicht als hij na een korte stilte zegt: “Tja en daar worden mensen altijd héél onrustig van. Het is altijd lastig om uit je comfortzone te gaan. En als alles binnen het systeem zegt dat het niet kan, is het veel makkelijker om daar aan vast te houden.”

Integraliteit

Aan de andere kant ziet hij wel dat de wal het schip keert. “Er ontstaat veel meer integraliteit. Lang is iedereen ermee weggekomen door er vooral financieel naar te kijken. Maar het begint allemaal terug te slaan; het was misschien goedkoop, maar het was geen verantwoorde keuze. Het begint te schuren aan tal van andere zaken. En of dat het ecologische kantje is of het sociale kantje maakt niet zo veel uit. Mensen moeten schijnbaar proefondervindelijk zaken meemaken willen ze überhaupt de stap van verandering zetten.

Het dromen gaat mensen makkelijk af en daar kun je ze ook eenvoudig heenbrengen. Maar wat je meestal merkt is dat er toch een drempel is om het uiteindelijk toch te doen. Dromen is een mindset, doen heeft echter te maken met lef! Soms hebben mensen al iets in hun hoofd, bijvoorbeeld dat ze twee miljoen euro in het verduurzamen van het pand willen investeren. Als door het vertalen van de geformuleerde ambities de investering op vier miljoen euro uitkomt, dan is er wel enige gewenning nodig.

Je kan de werkelijkheid aan de voorkant niet benoemen, maar je weet nu eenmaal dat je aan knoppen gaat draaien en dat het budget anders gaat worden. Het gaat dan om het durven investeren in toekomstige baten in relatie tot onder andere productiviteit en ziekteverzuim, CO2 reductie, circulariteit een flexibele werkomgeving en zelfs behouden en aantrekken van talent. Het Valuecase-model”, benadrukt hij, “ is daarvoor een aansprekende vertrekpunt van integraliteit.”

Een slecht binnenklimaat is een sluipmoordenaar. Bedrijven en organisaties moeten hun verantwoordelijkheid nemen.

Het kantelpunt dat het anders moet is volgens hem inmiddels wel bereikt. De gezondheidspijler wordt steeds belangrijker. “Een slecht binnenklimaat is een sluipmoordenaar. Bedrijven en organisaties moeten hun verantwoordelijkheid nemen.

Laatst werd op een executive breakfast van Duurzaam Gebouwd door de directeur van het Longfonds gezegd dat je het kanariepietje in je organisatie moet opzoeken. Daar krijg je gewoon kippenvel van. Want ook luchtsystemen moeten namelijk worden schoongemaakt. Het Gezondheidsaspect zit onder andere. ook in onze valuecase. Met aspecten als gezondheid en veiligheid kun je geld besparen. Geld dat weer in de verduurzaming van het gebouw kan worden gestoken.”

Verder ziet hij door het Energieakkoord, Klimaatakkoord en Grondstoffenakkoord de druk op vastgoedeigenaren toenemen. En dan is er straks nog het verplichte Label C. “Natuurlijk is dat niet voldoende maar het zorgt voor bewustwording. Zeker als het goed gehandhaafd gaat worden. Als je het label dan niet hebt kost het je geld. Je ziet nu al banken nerveus worden en het eisen, want anders gaan ze de aankoop of herfinanciering van het pand niet meer faciliteren.”  

Willenschap

De mantra van Kuijper is dat het altijd begint bij willenschap. De hamvraag is natuurlijk hoe je van willenschap naar de uiteindelijke uitvoering gaat. Kuijper: “Op het moment dat mensen gaan beginnen moet het een ‘projectnummer’ krijgen, dan is het formeel en dan bestaat het. Het heeft dan ook een status. Zo lang het nog geen echt project is, dan is dromen altijd leuk en gemakkelijk. Maar op het moment dat het een project is wordt het werkelijkheid.

Vervolgens is het een wisselwerking van de werkelijke intentie die je aan het begin van het traject hebt vastgelegd en de weg naar daadwerkelijke realisering. In de regel beginnen we altijd met het project en daar zetten we een projectteam op die het vervolgens gaat uitvoeren. Wat wij zeggen is hou het nu eerst eens met een kernteam tegen het licht wat je nu eigenlijk wilt bereiken, dus wat is je ambitie, en niet wat je wilt hebben (bestek).

Daar zit dus ook die kanteling in van een andere definiëring en functionele vraagstelling vanuit die ambitie aan de markt. Die allereerste kerngedachte van wat je als bedrijf of organisatie wil bereiken, moet je in het proces laten meebewegen. Telkens toetsen aan de gezamenlijk opgestelde ambities. Dit hebben we met elkaar toch afgesproken! Dat wilden we toch!”

Het heeft echter inzinktijd nodig, want het raakt cultuur en gedrag. De wereld is nu eenmaal zo ingericht dat als ik voldoe aan de eisen dan doe ik het toch goed?

In zijn visie is het kernteam het geweten van de transformatie en geeft het projectteam invulling aan de opgave. “Maar daar omheen”, benadrukt hij, “zit een zogenoemd supportteam. Dat zijn mensen die werken in de ‘systeemwereld’ waar je doorheen moet. Dat zijn ook mensen waarvan je weet dat ze ruimte voor je kunnen scheppen. Dat organiseren is lastig maar voor het slagen van het uiteindelijke plan wel essentieel. De Cirkel van Belang en de FutureBackCast zijn tools die zijn ontwikkeld om dit vroegtijdig in kaart te kunnen brengen.”

Inzinktijd

Hij beseft als geen ander dat een dergelijke benadering niet van vandaag op morgen gerealiseerd is. “Het heeft echter inzinktijd nodig, want het raakt cultuur en gedrag. De wereld is nu eenmaal zo ingericht dat als ik voldoe aan de eisen dan doe ik het toch goed? Dat zit er zo ingebakken. Dus gevolg geven aan het uitgangspunt, niet omdat het moet maar omdat het kan, is nog lastig.

Maar”, zo besluit hij, “wel blijkt, dat de tien ontwikkelende tools die samen met de markt zijn ontwikkeld, als onderdeel van de aanpak van Kantoor vol Energie, helpen om draagvlak, betrokkenheid en eigenaarschap te ontwikkelen op het realiseren van comfortabele, gezonden en energieneutrale werkomgevingen.” Hij wil er maar mee zeggen: “Het kán echt.”