De boodschap van keynotespeaker Igor Beuker tijdens het EETcafé in het nieuwe onderkomen van RHDHV in Amsterdam was helder. We bevinden ons momenteel middenin de vierde industriële revolutie. Overal en op alle fronten heerst chaos en moet men veranderen. Volgens de internationaal gelouterde visionair is niets doen namelijk geen optie. “Dan ben je te laat en in het geval van duurzaamheid gaat het wel om de planeet. Maar weet wel, buiten de comfortzone begint het avontuur.” Een verslag.

De nazomereditie van het EETcafé van Kantoor vol Energie werd in het nieuwe onderkomen van Royal HaskoningDHV (RHDHV) gehouden. Een bijzondere plek die eerder dit jaar officieel is geopend. Behalve dat RHDHV hier hun medewerkers hebben ondergebracht is het tevens een broedplaats voor creatieve ondernemers en kunstenaars. Ellis ten Dam van RHDHV bestempelt de locatie als een smeltkroes van diverse disciplines die elkaar moeten gaan beïnvloeden.

“Ons uitgangspunt voor onze Amsterdamse huisvesting was een bijzondere plek, duurzaam en energieneutraal. En waar de samenwerking met de andere gebruikers toe gaat leiden gaan we zien. Wel spannend.” Wytze Kuijper, zoals altijd de spreekstalmeester tijdens het EETcafé, hield de aanwezigen voor dat iedereen net als RHDHV in het diepe zou moeten springen. “Want onderwater bevindt zich weer een hele nieuwe wereld om te ontdekken.”

Randvoorwaarden

Zo zag Martine Verhoeven, huisvestingsadviseur & manager Business Development het ook. Zij schetste de reis die RHDHV heeft afgelegd nadat het had besloten op zoek te gaan naar een nieuw kantoor in Amsterdam. “De ambities daarbij waren gezondheid, energieneutraal, circulair en flexibel in het ruimtegebrek. Ook zouden we gaan voor een huurcontract van vijf jaar.” Met ondersteuning van Kantoor vol Energie bij het formuleren van de uitvraag, werd vervolgens de markt uitgedaagd.

Uiteindelijk rolde het gebouw aan de Amsterdamse Contactweg uit het traject. “We zijn nu niet eens de hoofdhuurder want dat is stichting Contact”, aldus Verhoeven. Het pand is verbouwd waarbij bestaande materialen zoveel mogelijk zijn hergebruikt. Voor de eigenaar heeft BAM financiële garanties gegeven op de restwaarde van diverse materialen die in het gebouw zijn verwerkt. “Zo is er een businesscase ontstaan waarbij de eigenaar ook aanzienlijk meer kon gaan investeren.”

De nieuwe plek moet zich nu vooral gaan zetten. “Er moeten kruisverbanden gaan ontstaan. En dat gebeurt. Een simpel voorbeeld is dat er één receptioniste is die niet alleen voor ons werkt maar ook voor de andere gebruikers in het pand. Er wordt gesproken over de vestiging van een relaxruimte en een soort escaperoom in de strijd tegen overspannenheid en een burn-out. Daar hebben onze medewerkers ook wat aan. Wat we nu al zien is dat onze mensen hier graag komen werken.”

Op de vraag uit de zaal of RHDHV over vijf jaar het pand gaat verlaten zei Verhoeven: “We verwachten het niet maar al zou dat zo zijn dan is het pand voor de markt beschikbaar. Het is een pand met een concept op een bijzondere plaats waardoor het gebouw kansen heeft om zich verder door te ontwikkelen. Ook met een andere gebruiker dan RHDHV.”

Tijd dringt

Doorontwikkelen was ook het centrale thema van de inleiding van Allard Jolles, waarnemend directeur Portefeuillestrategie en Portefeuillemanagement bij het Rijksvastgoedbedrijf. Het doorontwikkelen van processen en producten is voor het Rijksvastgoedbedrijf noodzakelijk om het vastgoed in 2050 energieneutraal te hebben. “En dat is dichterbij dan u denkt, de tijd dringt.”

Dat het Rijksvastgoedbedrijf wel met vooruitstrevende duurzaamheid en circulariteit bezig is liet hij in de vorm van een aantal voorbeelden zien. “De tijdelijke rechtbank wordt, als we hem straks niet meer nodig hebben, gedemonteerd. Er zijn nu al onderdelen door de markt gereserveerd. Als eerste gaat de gevelbeplating eraf want die kunnen als rijplaten worden hergebruikt.” Maar ook de nieuwe PI Zaandstad kreeg een EPC 0 terwijl dat niet was uitgevraagd.

De transformatie van het voormalige VROM-ministerie in Den Haag en het rijksverzamelkantoor De Knoop in Utrecht zijn in zijn ogen de spreekwoordelijke pareltjes. De verkoop en herontwikkeling van de Bijlmerbajes – die door de realisatie van de PI Zaanstad overbodig is geworden – is nu aanbesteed en wordt heel duurzaam herontwikkeld. “We hebben 50 procent gegund op bedrag en 50 procent op kwaliteit. Ik vraag mij af of we vijf jaar geleden naast het mooie verkoopbedrag ook de kwaliteit die nu wordt nagestreefd met de herontwikkeling hadden gekregen.”

Het is in zijn ogen het bewijs dat het hele duurzaamheidsdenken nu in alle gremia aan het landen is. “De opgave voor de RVB is duidelijk. Wij moeten voor 2050 ieder jaar 200 gebouwen energieneutraal maken. Dat betekent zo’n 378.000 vierkante meter per jaar. Als we dat willen moeten we op een andere manier leren denken en doen.

Elon Musk is daarbij mijn grote voorbeeld. Hij wilde een elektrische sportwagen ontwerpen waarin Leonardo Di Caprio zou willen rijden. Als Leonardi Di Caprio erin wil rijden, dan willen we dat allemaal wel! Dat was zijn grote droom. Analoog daaraan wil ik dat we nadenken over hoe wij op basis van een droom gaan aanbesteden, waarbij we gebouwen realiseren die iedereen wil gebruiken”, aldus Jolles die ook nog even de komende aanbestedingen van de Herman Gorterpanden in Utrecht en de Tesselschadestraat 4 in Leeuwarden aanstipte. “Dat zijn de concrete projecten waar wij als eigenaar en marktpartijen moeten gaan leren hoe we dit kunnen doen en waar we de principes ontdekken om te kunnen opschalen.”

Als Leonardi Di Caprio erin wil rijden, dan willen we dat allemaal wel!

Forumdiscussie

Vervolgens kwamen Ellis ten Dam namens Corenet, Wouter Oosting van CBRE en Eelco Ouwerkerk van Kantoor vol Energie op het podium voor een korte forumdiscussie. Centrale vraag tijdens de discussie was hoe er voor gebruikers en gebouweigenaren één aansprekende en uitvoerbare propositie kan worden gemaakt, die zowel gezond en comfortabel als energieneutraal is. Wouter Oosting en Ellis ten Dam vonden elkaar in de conclusie dat één oplossing niet bestaat. “Het begint bij kiezen voor energieneutraal, comfortabel en gezond en die doelstellingen moeten op de eigen organisatie worden aangehaakt”, betoogde Ten Dam, “en dan kan de weg er naar toe voor elke organisatie en ieder gebouw anders zijn.”

De afgelopen jaren hebben Eelco Ouwerkerk inmiddels wel geleerd dat de gebruiker langs de lat van energiebesparing niet voldoende in beweging komt. “De beweging naar energieneutraal moet toch echt gecombineerd worden met opbrengsten uit een beter comfort, een gezond werkklimaat, minder productiviteitsverlies en een beter imago waardoor nieuwe talenten graag bij de organisatie willen werken.” Hamvraag was of de markt zelfregulerend kan zijn of dat er van bovenaf iets moet worden opgelegd.

Volgens Ouwerkerk gaat drastische energiebesparing in de vastgoedsector niet vanzelf. “Dus is dwang van bovenaf nodig.” Wouter Oosting bepleitte dat het van zowel “bottom up als top down moet zijn met ondersteuning van regelgeving.” Ellis ten Dam was echter van mening dat vooral de gebruikers het initiatief moeten nemen. “De eindgebruikers moeten de juiste vragen gaan stellen. Waarom bijvoorbeeld geen gebruikersvergoeding in plaats van een huur, zodat de voordelen van meerwaarde en energiebesparing eenvoudiger bij de partij komen die de werkelijke investeringen doet?”

Waarom bijvoorbeeld geen gebruikersvergoeding in plaats van een huur

Out of the box

Een dergelijke opmerking was Igor Beuker, marketing visionair, uit het hart gegrepen. Want dit is het out of the box denken wat in zijn visie zo hard nodig is. Ruim een uur lang probeerde hij de zaal met klinkende voorbeelden uit andere, aansprekende branches hiervan te overtuigen.

“Pas bij out of the box begint het avontuur. Een avontuur dat de Elon Musks, Ubers, Google en Amazon’s van deze wereld al lang zijn aangegaan. Nog niet zolang geleden vond een deel van de wereld Elon Musk nog een rare snuiter en inmiddels bemoeit hij zich overal mee. We zijn aan het veranderen en het tempo waarin dat gaat is enorm. Voor wie de komst van internet een grote verandering vond heb ik nieuws: dat was slechts de warming up: de echte verandering en versnelling moet nog komen.”

VR-technieken, spraakgestuurde technieken robotisering, nano-technologie, smart cities gaan volgens Beuker namelijk ook de innovaties en ontwikkelingen in het vastgoed domineren. Waar het - naast alle technologie in zijn visie om draait is dat je je klanten beter leert kennen.

“Kijk naar het succes van Cool Blue. Die zet technologie in, kent elke klant en geeft de klant aandacht. De houding die ik nog wel eens hoor van ‘zo doen we het al 20 jaar’ is killing voor innovatie. Tesla verkocht in enkele weken tijd 325.000 elektrische auto’s via het internet, terwijl de auto er nog niet eens was en nog gemaakt moest worden. Niet echt een aankoop van een tientje, zou je zeggen. Mercedes Benz geloofde lange tijd niet in elektrisch rijden en heeft nu het nakijken terwijl Tesla de benchmark bepaalt. Wordt geen Kodak dat in de jaren negentig nog besloot om een nieuwe fabriek voor het vervaardigen van filmrolletjes te gaan bouwen. Imiteer niet het lot van Nokia – ‘Conecting people’ - die in smartphones geen toekomst zag.

Nu lachen we er om, maar waar lachen we over 20 jaar om als we terugkijken op 2017 en zien dat de koplopers in het vastgoed het toch wel bij het juiste eind hadden?”